پیشگفتار
به یاری حق تعالی و نیز خواستاران تاریخ پزشکان و عقاید و ترقیات پزشکی، کتاب نهم از مجموعه دایره‌المعارف «پژوهشی در تاریخ پزشکی و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر» تحت عنوان «آفریقا - 2» تقدیم علاقه‌مندان می‌گردد. در اینجا قبل از هر چیز لازم می‌داند دو نکتۀ عمده را ذکر نماید:
1. گرچه تاریخ پزشکی و پزشکان و نیز جغرافیای تاریخی و انسانی و سیاسی از یکدیگر جدا می‌باشند شاید این سؤال پیش آید که چرا در این دایره‌المعارف صرفاً به تاریخ پزشکی پرداخته نشده است. پاسخ این است که تاریخ پزشکی شرح و توصیف اصول و عقاید پزشکی و پیشرفتهای این دانش شریف طی هزاران سال گذشته در جهان است؛ تاریخ پزشکان هم زندگی‌نامه و آثار پزشکان محسوب می‌گردد؛ تاریخ نیز سلسله اعمال و وقایع و حوادث قابل ذکر است که به ترتیب ارمنه تنظیم شده باشند، ولی در مجموع این تاریخها به هم پیوستگی دارند. به عبارت دیگر هنگامی که تاریخ پزشکی و درمان یکی از قاره‌های پنجگانه مورد مطالعه و پژوهش قرار می‌گیرد. طبیعۀ جغرافیای تاریخی و انسانی و سیاسی آن قاره نیز به میان می‌آید. به همین جهت در این دایره‌المعارف کوشش شده است حتی‌الامکان این نکته‌ها نیز رعایت شود.
2. نخست نظر این بود که کتاب حاضر در چند جلد معدود چاپ و منتشر شود. اما، انبوه مطالب، اسناد و مدارک مستند و مستدل، جلد اول و نمودارها و نقشه‌های فنی به زبانهای انگلیسی و فرانسه و آلمانی و دیگر زبانهای زنده که علاوه بر خزانۀ اطلاعات موجود در حین کار پژوهش در دسترس این نگارنده قرار گرفته از یک سو، و همچنین وصول اظهارنظرهای ارباب اندیشه و مقامات علمی و مرجع محسوب گشتن این مجموعه از طرف دیگر سبب گردید تا مجلدات آن به چهارده جلد افزایش یابد.
با عنایت به مراتب فوق و با احتساب جمیع جهات مجلدات این دایره‌المعارف به شرح زیر است:
همان‌طور که در پیشگفتار کتاب هشتم نوشتیم کتابهای اول و چهارم این مجموعه به سبب استقبال مجامع علمی و دانشگاهی و نیاز دست‌اندرکاران بهداشت و درمان و بهزیستی و پژوهشگران و دهها علاقه‌مند دیگر در سالهای 1379 و 1381 تجدید چاپ شده و منتشر گردیده است. پروفسور سعید کنعانی پزشک متخصص و محقق و نویسندۀ مقیم آمریکا نیز کتاب اول این دایره‌المعارف به نام «پیشگامان تا طب اسلامی» را تحت عنوان «A Research On The History Of World Medicine And Treatment» به زبان انگلیسی ترجمه و در سال 1381 (2002 میلادی) انتشار یافته است. از سوی چون فهرست اعلام کتابهای چهارم و پنجم و ششم مربوط به اروپا در کتاب ششم آمده و از سوی دیگر این سه کتاب با یکدیگر ارتباط موضوعی دارند، لذا به تجدید چاپ کتابهای مزبور نیز اقدام شده است. به این ترتیب خواننده می‌تواند با در دست داشتن سه کتاب اروپا از تاریخ پزشکی، توصیف اصول و عقاید پزشکی و پیشرفتها پزشکی و درمان این قاره به انضمام جغرافیای تاریخی و انسانی و سیاسی مورد لزوم بهره‌مند شود.
جلد نهم تحت عنوان آفریقا –2 که در واقع علاوه بر در برداشتن بقیۀ مطالب پزشکی و درمان آفریقا تکملۀ مجلدات هشتم و دهم نیز به شمار می‌آید مانند همۀ کتابهای این مجموعه حاوی مطالب علمی وزین در زمینه‌های پزشکی و درمان، جغرافیای تاریخی و انسانی و سیاسی، و عکسها و تصاویر، جداول، نقشه‌های جامع، و نمودارهای فنی است.
آنچه مسلم است تألیف و پژوهش این مجموعه به قصد خدمت به پزشکی ایران و قطعات بزرگ عالم است و از خداوند برای اتمام این کار بزرگ یاری می‌خواهیم و اوست قادر بر هر چیز.
محمدتقی سرمدی